Detail

TitelRijwielen- en automobielenbedrijf Bernard A. Jansen, 1876-1994
Periode1876-1994
Omvang en Medium29,4 meter
Openbaarheid
ToegangRijwielen- en automobielenbedrijf Bernard A. Jansen, 1876-1994
InventarisDownload Rijwielen- en automobielenbedrijf Bernard A. Jansen, 1876-1994
 

  •  Citeerinstructie: NL-HtSA Archiefnummer 0076 Rijwielen- en automobielenbedrijf Bernard A. Jansen, 1876-1994, inv.nr. ...
  •  Inleiding
    • Gedeponeerde archieven
      De hoofdarchiefvormer, Bernard Jansen, blijkt een verwoed verzamelaar te zijn geweest. Niet alleen bewaarde hij wellicht zo goed als compleet alles wat zijn zakelijk activiteiten betreft, maar ook documenteerde hij veel van zijn activiteiten en bezigheden, die deze energiek figuur talloze ondernam. 

      Van alles wat onder zijn hoede kwam, bewaarde hij eveneens in belangrijke mate. Al dit materiaal gaf hij door aan de volgende generatie, die er evenwel minder zorgvuldig mee omgingen. De kern van het bedrijfsarchief werd overgedragen aan het Economisch Historische Archief. Na de opheffing van dit instituut keerde het archiefbestand naar Den Bosch terug en kwam op het Stadsarchief terecht. De familie moet ondertussen nog het nodige achtergehouden hebben. Daaruit werden jarenlang aan belangstellenden stukken meegegeven. Ook het Stadsarchief kreeg telkens portiegewijs nog onderdelen mee.

      Ondanks alle verliezen is er nog een interessant bestand bewaard gebleven, dat uit diverse onderdelen is opgebouwd:

      1.  Familiearchief (17>>) 18>>-19>>
      Allereerst kwamen met het bedrijfsarchief ook persoonlijke papieren van de achtereenvolgende archiefvormers mee. Vanzelfsprekend betroffen die meer dan alleen de hoofdpersoon B.A. Jansen zelf, maar ook materiaal afkomstig van zijn ouders die zich uiteindelijk in het dorp Esch bij Boxtel vestigden, Ook van andere familieleden in binnen- en buitenland, al dan niet bij erfenis aan de archiefvormer toegevallen, bleven in familiehand. In het bijzonder is hier te noemen pastoor Muré. In principe vallen de chronologische afsluiting van het kernarchief en het familiearchief samen. De oudste stukken in onderhavig archieffonds dateren uit 17>>.

      2. Jansen Bazar / Kerkstraat
      Een interessante collectie vormen fragmenten van een bedrijfsarchief afkomstig van de ouders Jansen, kortheidshalve Th. Snr., die een zaak in de Kerkstraat hadden. Hij bood daar drogisterijartikelen maar ook kerkorgels te koop. Het ouderpaar vestigde zich nadien (1905?) in het dorp Esch bij Boxtel.

      3. Levensmiddelenhandel Hillenaar en Co (ca. 1895): Comestibles en gros-zaak
      Import van biscuit, visblikken enz. uit Engeland en Frankrijk. Geldzaken regelde Hillenaar via de bank Van Rijkevorsel, waarmee Jansen ook connecties had. Liquidatie van de particuliere handelsonderneming vond plaats na 1897. Doordat B.A. Jansen in 1897 participeerde in de zaak, kwam deze bedrijfsadministratie bij hem terecht Adres: F 136 / Parade. Akte van vennootschap voor duur van zes jaren.[1]

      4. Carpentier 
      Jansen wikkelde ook de financiën af van de naar Delft vertrokken dokter Carpentier (nog in 1890; vgl. geboorteakte dochter ?).

      5. Schoenbedrijf Licht
      Na de opheffing van de rijwiel / autohandel c.q. Handelsmaatschappij begon Theo jnr zaak zijn geld te beleggen in schoenen in de jaren 1960. Als aandeelhouder nam hij deel aan vergaderingen en ontving hij jaaroverzichten.

      6. Verenigingsarchieven
      De hoofd-archiefvormer, Bernard Jansen, was een uiterst actief man. Hij deed aan verschillende sporten (zwemmen, schaatsen, zeilen, wielrennen, motor racen). Bereisd door heel Europa, zowel met een recreatieve, sportieve als zakelijke blik. Zijn zoon bewoog zich op verschillende takken van sport maar ook de jacht op kleinwild met fret en geweer (konijnen, eenden e.d.). Hij was lid van een jagersclub, had belangstelling voor paarden en bijenteelt, algemeen natuurliefhebber. Vanwege dit schrille contrast is de correspondentie c.q. facturering volgens andere lijnen geordend

      Ongelijkmatige documentatie
      Bij nader inzien valt direct op dat het hier bijeengebrachte fonds niet altijd even veel en even gelijkwaardige informatie biedt. Het kernbestand met name zwakt aanmerkelijk af na 1929. Uit de dagen van de NV Jansen is beslist niet zo’n rijk materiaal overgeleverd. Het blijft, zoals zo vaak, bij uiteenlopende vormen van financiële administratie.

      Uit 1962 is een coderegister bewaard gebleven, die zicht geeft op de hoofdcategorieën van administratie, zoals die tegen het einde van de NV periode bestonden:

      -kapitaalrekeningen
      -financiële rekeningen (o.a. 10 privérekeningen) 
      -voorraadrekeningen
      -neutrale rekeningen
      -kosten soorten
      -onkosten plaatsen
      -dragende rekeningen (omzetten)

      Overlevering
      Ondanks de eerste indruk dat Jansen alles bewaarde blijken er toch de nodige lacunes voor te doen. Afgaande op de wisselvallige omvang van sommige nieuw gevormde dossiers vraagt men zich af waaraan dit ligt. Vanzelfsprekend kan alleen detailonderzoek en controle aan de hand van de systematische administratie definitief antwoord geven. Zo blijkt voor het jaar 1904 opvallend weinig correspondentie met de buitenlandse leveranciers zeker vergeleken met het jaar daarvoor. Met betrekking tot 1905 is het omgekeerde het geval. Want juist het particuliere klantenbestand valt dan merkwaardig gering uit. Al de figuur Jansen zelf bewaarde soms eerder een fraai illustratief brievenhoofd dan de inhoud van de brief of nota!

      Afgaande op de puur administratieve verwerking zal een min of meer vaststaand samenhang bestaan tussen aankoop en levering. Strikt genomen hoort dan bij iedere nota een kwitantie, een expeditiebon e.d.

      Beslaat de administratie per jaar tot begin jaren 1910 doorgaans nog drie dozen, met ingang van het jaar 1913 valt de omvang sterk terug. Hoewel de oorlogsomstandigheden een rol zullen spelen, waardoor buitenlandse leveranties wegvielen, blijkt dat met name Franse firma’s geen rol van betekenis meer spelen. Afgezien van de maand januari 1913, wanneer nog enige particuliere correspondentie is bewaard gebleven, ontbreekt dit brontype vanaf de daaropvolgende maand compleet. Verloren gegaan, of vernietigd? Althans voor wat de brieven betreft, want briefkaarten van particulieren bleven wel (deels) bewaard. Eigenlijk over de jaren 1914-1918 is het hele bestand correspondentie uitzonderlijk zwak en ook privé stukken ontbreken geheel. Is uit 1917 weer wat van particuliere zijde bekend, facturen van grote leveranciers blijven ditmaal buiten zicht. Uit de weinige losse stukken die uit deze oorlogsjaren bewaard bleven, blijkt dat er altijd invoer en leveranties uit het buitenland mogelijk bleven.

      Jansen hield er enige nevenhandel op na: schaatsen, orgels (voor kerken nog in 1914), typemachines waren bij hem te koop.

      Archief van Archief: aanwinst, overlevering en verlies
      Aanwinsten particuliere archieven (doos 3): niet-overheidsarchieven–economische aard: 
      - Jansen omschrijving 1881-1932; 10m; geen inventaris; (1992) Vos 1876-ca. 1975, 27m
      - Overdracht aan Econ-Hist Archief 1967-1972 (decentralisatie!); aan GAHt 1972-heden
      - Aanvullingen 1983-1994 o.a. boekhouding; Overleden Theo jnr Jansen 1995
      - Veiling nov. 1992 Van der Steur / Haarlem kavels 488-608 o.a. 513 reglement wielerwedstrijd 1893 met verslag; 602 1000 brieven, documenten, rekeningen, brochures, 1888-1935.

      De laatst levende Jansen’s gaven in de jaren zestig en zeventig aan allerlei mensen stukken ter inzage, ter kopiëring mee, meestal eisten zij deze weer terug. Hierdoor is het bestaan van sommige documenten aan te tonen maar niet meer in het archief te traceren. 

      Particuliere personen
      Via veilingen, ruilbeurzen e.d. zijn stukken uit het bedrijfsarchief direct of indirect terecht gekomen bij particuliere verzamelaars. Vooral liefhebbers van oude fietsen, motorfietsen en auto’s zijn hierin geïnteresseerd.
      - Van Tiel / >> (bezoek 2008 febr. ): brief/ansichtkaarten zowel zakelijk als privé.

      Vernietiging
      Zonder problemen konden drie voorbedrukte registers bestemd voor financiële boekhouding en gekocht in de reguliere boekhandel, worden vernietigd, omdat zij geheel onbeschreven bleven. Eén blanco register droeg het handgeschreven opschrift: ‘Enschede II’.

      Overgeheveld naar de Bibliotheek van het Stadsarchief zijn diverse losse afleveringen van tijdschriften met een lokaal- dan wel cultuurhistorische inslag (Brabants Heem, Brabantia, Kringnieuws e.d. meestal uit de jaren-1950-1960), ter aanvulling van incomplete collectie dan wel vernietiging (bij geconstateerde aanwezigheid).
      - VVV/ vernietigd
      - Financieel register. Onbeschreven, 1 deel
      - Platte metalen koker, (inhoud: ‘geheime’accountantsrapporten), leeg aangetroffen, 1 stuk

      Drukwerk:
      - Boschboom bladeren 1969-1990; met jaarprogramma 1990-1991 VVV
      - De Koepel. Parochieblad Sint-Jacob 1963 (2 stuks) VVV
      - Contactblad Kath. Vrouwengilde afd. S-Hertogenbosch 1963 jan. (1 stuk)
      - Bode van de Heilige Familie (Missionarissen H. Familie) 1963 (2 stuks)
      - Brabantia 1969 VVV
      - Brabants Heem 1971-1985 (incompleet) VVV
      - Polderdistrict Maas/Waal 1969

      Extra genealogische informatie horende bij het Familiearchief Jansen (4)
      Theodorus Josephus J. (1834-1914). Hierna: Theo snr.huwde op 13 juni 1860 Carolina J.W.H. van Roosmalen (*1829 dec. 14). Op dezelfde dag trouwden zij voor de kerk (zie huwelijksakte). Het jaar daarop lieten zij beiden een testament opmaken waarbij zij elkaar tot enige erfgenaam verklaarden, wat in 1892 werd opgeheven. Zijn vrouw overleed te Esch op 17 dec. 1903. Theo was een verwoed schrijver, naast zijn beroep als drogist, zijn handel in orgels e.d. Zie voor firma-archief Jansen Bazar / Kerkstraat, nog actief tot 1894.Bernard A. J. (1861-1932). Geboren in Den Bosch op 14 mei 1861, bleef als enige zoon over na het overlijden van de jong gestorven Christiaan. Bernard maakte op 26 sept. 1896 huwelijksvoorwaarden op met de Brusselse Leontine Melanie Aldegonda Boeckmans, geboortig van Lommel (België) op 2 sept. 1873. Zij was een dochter van het echtpaar Boeckmans-Bouly. Hij overleed 71 jaar oud in Den Bosch op 1932 okt. 11. Zijn weduwe overleefde hem vele jaren en verhuisde in 1937 (aug. 11) naar Enckevoirtstraat 22. Zij hertrouwde 4 november 1938 met de Bosschenaar Gijsbert van Overbeek en vestigde zich in Blankenbergen (Rue Vanderstickenelaan 36) maar scheidde weer van hem in 1942. Zij stierf uiteindelijk in een gesticht te Eeklo (Blg.) op 14 juli 1954 en werd bij haar man te Orthen begraven. Uit het eerst huwelijk kwamen acht kinderen voort: 
      1. Theodoor Alphons M., geboren in 1897 dec. 10. Na zijn schooltijd (HBS), werd hij vrijgesteld van militaire dienst. Hij zou in de zaak opvolgen. Zie hierna Theo jnr.
      2. Bernard A. (jnr) kwam als tweede zoon ter wereld op 12 maart 1905, ging naar het seminarie en werd priester. Sinds januari 1929 als pastoor actief in Frankrijk. Alleen eind 1945 verbleef hij enige tijd in Den Bosch (Sonnenveld 10). Hij overleed te Amiens in maart 1973. Begraven in Amy bij Roye, waar hij pastoor was geweest. Van hem bleef een persoonlijke collectie bewaard.
      3. Leontine E.E. (* 1908 febr. 7) Trok in 1933 weg naar Rosmalen? In 1954 woonde zij als weduwe Schabbink te Blankenbergen (Blg.). In 1964 verschafte zij genealogisch informatie vanuit Amsterdam.
      4. Carolina (* 1910 jan. 23) bleef als enig kind lange tijd in Den Bosch wonen. Zij huwde met Willem M.J.C. Phaf, geboortig van Boxtel (1910 apr. 7). In 1941 trok zij naar Helmond om in 1952 richting Wassenaar te gaan. Zij kregen drie kinderen.
      5. Elisabeth M. (* Rosmalen 1911 aug. 24) naar Vught 1937. Huwde met H. van der Schaaf en woonde in 1954 in Breda.
      6. Joseph. K.J. (* 1913 sept. 15) vertrekt in 1937 naar Batavia (Ned. Indië). In 1954 blijkt hij in USA te wonen en gehuwd te zijn
      7. Levenloos geboren dochter (+ 1915)
      8. Gabrielle J. M. (* 1920 febr. 15). Zij zocht eerst haar toekomst in Mesnil (Frk.), maar huwde later met Hermans en woonde in 1954 in Amsterdam.

      Zuid-Willemsvaart 379-380, alter nr 57
      Het door Bernard Jansen gevormde familiefonds vormt naast het ’bedrijfsarchief B.A. Jansen’, het kernbestand van het onderhavige archieffonds.

      Theo A. M. J. (1897-1995 mei 28). Hierna: Theo jnr.
      Eerst woonde hij Oude Dieze nr 6, later vestigde hij zich bij de zaak, Zuid-Willemsvaart 55-59. Hij liet in 1953 een huis voor particulier gebruik bouwen: Hekellaan 14.
      Huwelijk 1930 met Hendrika / Rica Godschalx uit Berlicum. In 1990 konden zij nog hun 60-huwelijksjaar vieren. Weduwe Jansen betrok uiteindelijk een appartement aan Sweelinckplein 12.
      Hij bewaarde het meeste van zijn voorgangers en droeg het, al dan niet geselecteerd en portiegewijs, over. De jongste aanwinsten aan het Stadsarchief dateren van oktober 1994. Stukken met betrekking tot de Bossche machinefabriek Grasso zouden zijn overgedragen (zie fotokopieën; brief 1985).


      [1] Hillenaar, map 1892.

  • Hele toegang