Detail

TitelParochie Sint-Lambertus, later genoemd San Salvator te Orthen, 1518-2004
Periode1518-1963(1968)
Omvang en Medium4,2 meter
OpenbaarheidOpenbaar tenzij AVG of andere wetgeving geldt.
ToegangParochie Sint-Lambertus, later genoemd San Salvator te Orthen, 1518-2004
Auteur: H.B.M. Essink; J.A.M. Hoekx en P.J. v.d. Heijden; M. Ruzius-Brummans
InventarisDownload Parochie Sint-Lambertus, later genoemd San Salvator te Orthen, 1518-2004
 

  •  Inleiding
    • Het "Parochiearchief” - beter is het om te spreken van de archieven van de parochie Orthen - bleek een verzameling van diverse archieven te zijn. Wel had pastoor L.H.C. Schutjes een chronologische lijst van de in het archief (zie inv.nr. 53), d.i. op de pastorie, aanwezig zijnde stukken aangelegd en had hij zich bovendien een bekwaam en kundig administrator getoond, maar van een oorspronkelijke orde in de zin van een scheiding van de archieven was geen sprake. Na de eerste voorlopige ordening bleken de stukken in twee hoofdgroepen en een bijgroep onderscheiden te kunnen worden, n.l. in de stukken van de pastoor; in de stukken, die meer in het algemeen betrekking hadden op zaken, die tot de competentie van het kerkbestuur behoorden en in de archivalia van de broederschappen.

      1. Het archief van de pastoor
      2. Het archief van de pastoor en kerkbestuur
      3. De archieven van de verenigingen en broederschappen

      1. Het archief van de pastoor

      Wijl de pastoor de beheerder en bewaarder van diverse archieven was en is, was het geboden om een inzicht te krijgen in de vele en veelomvattende functies, die de pastoor i.h.b. de dorpspastoor bekleedde.

      Eerste uitgangspunt was de functie van zielzorger, resp. kerkelijk bedienaar en geestelijk leider van de parochie; vervolgens de dagelijkse leiding in kerk en parochie en tenslotte het beheer en de bewaring van diverse stukken.

       2. Het archief van de pastoor en kerkbestuur

      Ook hier is de functie het uitgangspunt. Beheer en bewaring van het archief berusten bij de pastoor. Bij het bestuderen van de inhoud van verschillende stukken kwam duidelijk aan het licht, dat zowel de zgn. pastoralia (pastoriegoederen e.d.), alsook de goederen van de kerkfabriek onder één beheer vielen. Vervolgens behandelden verschillende banden en ook sommige stukken onderwerpen van uiteenlopende aard. Wat de banden betreft, ik achtte het niet verantwoord - ook al konden de banden door een latere beheerder, bijvoorbeeld pastoor Schutjes, samengesteld zijn - om ze uit elkaar te nemen. Gezien de door mij gemaakte onderverdelingen (naar mijn bescheiden mening althans) in overeenstemming zijn met de opvattingen en eisen van de nieuwe archiefleer en op die grond de onderverdelingen gehandhaafd moesten blijven, streefde ondergetekende naar een oplossing in de trant van de 2e alinea van paragraaf 23 van de handleiding voor het ordenen en beschrijven van archieven.

      3. De archieven van de verenigingen en broederschappen, die een kerkelijk, en godsdienstig karakter dragen.

      Deze archieven zijn een afspiegeling van de religieuse activiteit van de parochianen van Orthen in verleden en heden. De bewaarfunctie van de pastoor treedt duidelijk op de voorgrond.

      Wellicht zal bij menig deskundige de gedachte opkomen, dat de redactie van de stukken en vooral van de toelichtingen te uitvoerig zou zijn. Dat de hieraan verbonden risico’s doelbewust werden aanvaard vindt zijn oorzaak hierin, dat er in Orthen van de zijde van de parochianen een vrij grote belangstelling bestaat voor het "parochiearchief". Omdat voornoemd archief maar een klein archief is (aan een publicatie van oorkonden- en regestenlijsten kan niet gedacht worden) was het volkomen verantwoord en gerechtvaardigd om de beschrijving ietwat uitvoeriger dan normaal te maken.

      De stukken, geborgen in een vijftiental stofvrije archiefdozen, bevinden zich wederom op de pastorie te Orthen. Het archief is in 1973 in bewaring gegeven aan het Stadsarchief, zie onder. 

      Degene, die de archieven van de parochie Orthen op een gedegen en efficiënte wijze wil raadplegen, doet er goed aan de volgende literatuur te raadplegen:

      • Bondam. A.C., De Orthensche verwikkelingen. 1886.
      • Gorkom, L.J.C. van, De eerste vijftig jaren. Verschenen in“‘s-Hertogenbosch 1185-1935". 1935, blz. 7 e.v.
      •  Schutjes. L.H.C., Register betreffende uittreksels uit verschillende bronnen genomen ter opheldering van de geschiedenis van kerkelijk en wereldlijk Orthen. (inv. nr. 53).
      • Schutjes. L.H.C., Geschiedenis van het Bisdom ’s-Hertogenbosch. 5e deel. 1876. blz. 420 e.v.

      's-Hertogenbosch, 8 april 1954., H.B.M. Essink,  jur. drs.

       

      Aanvulling

      In 1954 vervaardigde de Heer drs. H.B.M. Essink een inventaris van het archief van de parochie Orthen. Het archief berustte op de pastorie en bleef daar berusten tot 1973, in welk jaar het, dank zij de bemiddeling van de archivaris van het bisdom, drs. J. Peijnenburg, door het kerkbestuur aan de gemeente 's-Hertogenbosch in bewaring werd gegeven (m.u.v. inv.nrs. 8 en 67), samen met een groot aantal tot het kerkarchief behorende maar nog niet in de inventaris-Essink opgenomen archivalia.

      Bij het inventariseren van deze archivalia werd de door de Heer Essink vervaardigde inventaris als leidraad gebruikt; vooral omdat veel archiefstukken een aanvulling van de reeds geïnventariseerde waren. Daarom zijn wij ook over moeten gaan op het gebruik van tussennummers (bv. 155, 155a, 156).

      Behalve toevoegingen hebben wij ook achter de Essink-inventaris een aantal archivalia kunnen plaatsen (inv.nrs. 177-200). Dit heeft er toe geleid dat er een uitgebreider hoofdverdeling gemaakt diende te worden:

      • Het archief van de pastoor.
      • Het archief van de pastoor en kerkbestuur.
      • De archieven van de verenigingen en broederschappen, die een kerkelijk en godsdienstig karakter dragen.
      • De archieven van de verenigingen, broederschappen en instellingen, die een sociaal-maatschappelijk karakter dragen.

      Om de toegankelijkheid van het archief te bevorderen is er een uitgebreide personen- en zakenindex vervaardigd.

      Momenteel heeft de gemeentearchivaris van 's-Hertogenbosch het beheer over dit archief en draagt de archivaris van het bisdom de zorg ervoor.

      februari 1975

      mr. J.A.M. Hoekx, P.J. v.d. Heijden.

      In september 2021 zijn de inventarisnummers vanaf 201 toegevoegd. Deze aanvulling is tussen 2018 en 2020 geïnventariseerd en toegevoegd aan de al bestaande inventaris. Het gaat om documenten uit de tijd dat de kerk San Salvator werd genoemd.

  •  Citeerinstructie: NL-HtSA Archiefnummer 0186 Parochie Sint-Lambertus, later genoemd San Salvator te Orthen, 1518-1963(1968), inv.nr. ...
  • Hele toegang